६८औं बसन्तमा दमकडा मा वि

गाँउका जनतालाइ पनि शिक्षाको उज्यालो घामले स्पर्श गराउने हेतुले स्थानिय जनताको पहल कदमीमा आज भन्दा करीव ६८ वर्ष पहिले पाल्पा जिल्लाको मदनपोखरा गाँउ पन्चायतमा शिक्षा जन्मघर जन्मिएको थियो । स्थापना कालको संघर्ष र विविध उतार चढावसँगै स्थानिय जनसमुदायको भाविरेखा मात्रै नकोरेर पाल्पा जिल्लाकै शैक्षिक विकासको वहसको केन्द्र वन्न कोशिस गरिरहेको यो विद्यालय गौरवका रुपमा ठडिएको छ । समयले पहाडलाइ कोतर्दै गएको र तराइलाइ जनसंख्याको ओइरो लगाइरहेको वर्तमान समयमा पनि सतिसाल सरह ठडिन कोशिस गरिरहेको यो विद्यालयका गाँउका तत्कालिन जन्म, रेखदेख र स्याहारकर्ताको भावनालाई उच्च कदर गर्दै अगाडी वढ्न पाएको छ ।
विभिन्न आरोह र अवरोहलाई विकासको आधार मान्ने स्थानियका अनुुसार विद्यालयको सुरुवाती समय निकै कष्टकरपुर्ण रहेको र भौगोलिक विभाजनले आफ्नो अस्तित्व रक्षा मै थियो । सगसगै उपल्लो कक्षा शुरु गर्न असहयोग गर्ने र तत्कालिन समयको भेगिय भेदभाववाट र सरकारको शुरुवाति असहयोगवाट अगाडी वढेको पाइन्छ । स्थानियले आफ्ना गरगहना विद्यालय स्थापना र माथिल्लो कक्षा थपका लागि गरेका वलिदान नै विद्यालय संचालनको अहिले कसि हो । भनिन्छ नि आफ्नो जग्गा अनि त्यो पनि वेचेर विद्यालयलाइ सहयोग गर्नु सहयोग मात्र नभइ दमकडेलीहरुको महानता पनि थियो ।
वर्ष २०८१ साल असोज १ गते विद्यालयको वार्षिकोत्सव मनाउने समय त्यसमा ६७ वर्ष पुरा गरेर ६८ वर्ष प्रवेश संगसगै विद्यार्थीको खेलकुद पर्व अनि अभिभावकको पनि विद्यालय पुग्ने समय अझ वढी त विद्यालयसँग सरोकार राख्नेहरुको मेला नै हो वर्षगाठ त । विविध साहित्यिक, सास्कृतिक, खेलकुद अभिभावक, विद्यार्थी र शिक्षकका कार्यक्रमले सवैलाई आकर्षण गरेको थियो ।
विद्यालयको वार्षिकोत्सव तथा अभिभावका दिवस कार्यक्रमको समय तालिका अनुसार भाद्र २७ गतेदेखि खेलकुद सप्ताह अनि ३० र ३१ गते विशेष साहित्यिक र सास्कृतिक अनि १ गते सरस्वती पुजन, प्रभातफेरि र अभिभावक तथा विद्यार्थी भेला र सभाको कार्यक्रम रहे अनुसार कार्यको प्रारम्भ गरियो । भाद्र २७ गतेका सम्पूर्ण खेलकुदको प्रारम्भिक चरणका खेलहरु अतिरिक्त क्रियाकलाप संयोजक धनपति गैरे सरको संयोजनमा शुरु गरियो । विद्यार्थीको उत्साह र रुचि अनुसार विविध खेलमा सहभागि देख्दा वास्तवमा खेलवाट केहि विद्यार्थीको भविष्य सुनिश्चित गर्न पाउने दिन यो देशमा कहिले आउला भन्ने लाग्थ्यो । दौड फरक फरक दुरी मा एकल, जोडी र संयुक्तमा कसरी आफ्नो सदनका लागि खेलेका थिए । व्यक्तिको उत्साह भन्दा सदनको जोश वढी पाइन्थ्यो । माहोल भिन्न थियो । हाइजम्प, लँगजम्प, ट्र्पिल जम्प सटपुट थ्रो, ज्याभलिन थ्रो, टग अफ वार जस्ता खेलसगै कवड्डी खेलले खेलाडी र दर्शकलाई हौसाएको थियो। भलिवल छात्र, छात्राकोले रमाइलो गराएको थियो । सगसगै दृष्टिविहीन विद्यार्थीका विविध खेल वार्षिकोत्सवका आकर्षण वनेका थिए ।
विद्यार्थीको शारिरीक विकासमात्रै नभएर मानसिक र संवेगात्मक विकास गर्नुपर्छ भनेर अन्तरसदनात्मक वक्तृत्वकला कार्यक्रम ३१ गते दिउसो चलेको थियो । यो वर्षको वार्षिकोत्सव भिन्नखालको हुनुपर्छ र राष्ट््िरय शिक्षा निती र चर्चालाइ समेट्नु पर्छ भन्ने उद्देश्यले शैक्षिक वहस कार्यक्रम ३१ गते विहान संचालन गरियो । यो वहसमा सामुदायिक विद्यालयका परिवर्तृनका वहाक वनेका घनश्याम पाठक कालिका मा वि वुटवलका पूर्व प्र अ, देववाणी संस्कृत र साधारण माविका प्रधानाध्यापक कृष्ण थापा र शिक्षा पत्रकार समुह तथा कान्तिपुर पत्रिकाका उपसम्पादक माधव अर्याललाइ वहसमा जोड्नुभएको थियो दमकडा माध्यमिक विद्यालयका कक्षा ९ का विद्यार्थीहरु सविना पाण्डे र सिवानी वस्यालले । राष्ट्रिय शैक्षिक निती तथा ऐन र सामुदायिक विद्यालयका सरोकारसँग सम्वन्धित विषयलाई सशक्तरुपमा उठाइएको थियो । कालिकाका आफ्ना संघर्षका कथालाइ सिक्ने पाटोको रुपमा प्रस्तुत गरिएको थियो । सामुदायिक विद्यालय प्रति हेर्ने सरकार, स्थानिय र अन्यका विषय र वहसलाई छलफल गरिएको थियो । शैक्षिक वहसमा प्रधानाध्यापक कृष्ण वहादुर थापाका विचार निकै सशक्त र शिक्षा क्षेत्रमा लाग्नेहरुलाइ हौसला वनेको थियो । शिक्षा पत्रकार माधव अर्यालले समाज रुपान्तरणको परिचायक वनेको शिक्षा क्षेत्र लगानी र शैक्षिक कार्यक्रमका कारणले धाराशायी वन्दै गएको यो अवस्थामा दमकडा माध्यमिक विद्यालयले गरेका फरक प्रयास सह्रानिय थियो । सगसगै विद्यार्थीका वेलावेलामा सोधेका प्रश्नहरु हजुरवुवाको पालाको ऐन र वर्तमान विश्व अनि सामुदायिक विद्यालय अव के होला जस्ता उत्सुकताले दर्शकलाइ जुरुकजुरुक भएको भाव हुन्थ्यो ।
करीव साढे एक घण्टा सन्चालन भएको कार्यक्रम देश, विदेशका हजारौ शुभेच्छुकहरुले हेनुभएको थियो । यो कार्यक्रम दमकडा माविको फेसवुक पेज, ए वन , रेडियो मदनपोखरा (एफ एम) वाट प्रत्यक्ष प्रसारण भएको थियो । निकै प्रशंसा वटुलेको सो कार्यक्रमको संयोजन शिक्षक जिवन आचार्यले गर्नुभएको थियो । विहानी सत्रको शैक्षिक वहस कार्यक्रम पश्चात दिवाकालिन साहित्यिक र सास्कृतिक कार्यक्रम पनि विशेष स्मरणीय रहन गयो । वक्तृत्वकला कार्यक्रम ससाना वालवालिकाको र ठुल्ठुला विद्यार्थीको अन्तरसदनात्मक कार्यक्रममा विद्यार्थीको प्रस्तुती धमाकेदार थियो । वक्तृत्वकलाको कार्यक्रम दुर्गा पाण्डेको संयोजनमा संचालन भएको थियो । सांस्कृतिक कार्यक्रम भने विद्यार्थीहरुले नै सन्चालन गरेका थिए । विद्यार्थीको नृत्य हेर्दै गर्दा स्मरण गराउथ्यो विना शिक्षक पनि सिकाइ हुदोरहेछ । यो उत्कृष्टता विना कमजोरी मानौ कुनै नृत्यशालाका विद्यार्थीहरुको जस्तो आभास गराउथ्यो । यो कार्यक्रमको संयोजन गर्नुभएको थियो माधव खनाल सरले ।
अभिभावक दिवसको विशेष दिन असोज १ । विश्वकर्मा दिवस अनि सरस्वतीको आराधना गर्ने दिन । सगसगै प्रभातफेरिको कार्यक्रम । करिव ९ वजेको थियो । विद्यार्थी फाट्टफुट्ट आउदै थिए । प्रभातफेरि कार्यक्रम विभिन्न झाँकीसहित दमकडा वजार क्षेत्र परिक्रमा र विद्यालयका उपलव्धि प्रर्दशन गर्ने समय । दमकडा विद्यालय पढाइमा मात्रै अव्वल होइन यो विविध अतिरिक्त कार्यक्रममा फरक छ । विद्यार्थी खुशी थिए आफ्ना क्षमता प्रदर्शन गर्न पाउदा । पन्चे वाजाको टोलीले पन्चकन्यालाइ पछ्यारहेको थियो । वजार नै जुरुकजुरुक गरी विद्यार्थीलाइ हौसाएको थियो । एन सि सि को अर्धशैनिकको समुह, स्काउट, रेडक्रस बान्ड समुह, भजन समुह लगायतको तयारी प्रशंसनिय थियो । विद्यालयले हालसम्म प्राप्त गरेका मेडल, शिल्ड, ट्रफी , प्रशंसा र सम्मानपत्र प्रभातपेरिमा विद्यार्थीले घुमाएका थिए । सम्पुर्ण शिक्षक र विद्यार्थीको उत्साहजनक उपस्थिती र दिनेश बस्याल सरको संयोजन र अन्य शिक्षकहरुको सहयोगले प्रभातपेरि कार्यक्रम उत्कृष्ट वनेको थियो ।
वार्षिकोत्सव तथा अभिभावक दिवसको कार्यक्रमको प्रारम्भ दिउसो ११ वजे भनिए पनि १२.३० वजेवाट प्रमुख अतिथि माननीय ठाकुर गैरे र विशिष्ट अतिथि पुर्व मन्त्रि सोमप्रसाद पाण्डे उपस्थिती पश्चात कार्यक्रम प्रारम्भ गरिएको थियो । कार्यक्रमको फ्यासिलिलेटरस् कक्षा ८ र कक्षा १२ का विद्यार्थीहरु ओजस्वि आचार्य र विदुषि घिमिरेले सन्चालन गरेको थिए । विच विचमा फल्टलेस सास्कृतिक कार्यक्रम, एनसिसिको नाँच, स्काउटको स्वागत नाँचले आगन्तुकलाइ मोहित वनाएको प्रष्टै देखिन्थ्यो । विद्यालयको गितमा वनेको सांगितीक पिटीमा त अभिभावक र पाहुनाहरु सगै नाच्नुभएको थियो । विद्यार्थीको स्वागत गान, स्वागत मन्तव्य र शिक्षकको स्वागत मन्तव्यवाट प्रारम्भ भएको कार्यक्रमको सवै पाहुनाहरु र अतिथिहरुले प्रशंसा नगरीकन धरै थिएन ।
निजि विद्यालयको प्रतिनिधी मिनप्रसाद वन्जाडे, सामुदायिक विद्यालयका प्रतिनिधी खेमराज न्यौपाने र शिक्षक संगठनका केन्द्रिय सदस्य रामप्रसाद ढकाल, शिक्षक महासंघका कृष्ण वहादुर थापा लगायतका अतिथिहरुले दिवसको कार्यक्रमकको सफलताको मात्रै चर्चा नगरिकन विद्यालयको वर्तमान र भविष्यको समेत चित्रण गरेका थिए । अतिथिहरु हिमाल श्रेष्ठ, रमा घर्ती, यादव वहादुर रायमाझी, सोमप्रसाद पाण्डे र ठाकुर गैरेका विचार र विद्यालयका हितमा वोलेका शव्दहरुले प्रशंसा र भोलीका लागि गन्तव्य वनाइरहेकोे आभास हुन्थ्यो । विद्यार्थीका नृत्य र अन्य प्रस्तुतिले कार्यक्रम चल्दै गएको र समय वित्दै गएको कुनै आभास दिएको थिएनन् ।
विद्यार्थीको वसाइ व्यवस्थापन र शिक्षकको खटनपटन पनि प्रशंसनिय थियो । विद्यार्थी वसाइ र अनुशासनको जिम्मा इन्द्रराज श्रेष्ठ सरले उत्कृष्ट संयोजन गरेर व्यवस्थित गराउनुभएको थियो । विद्यालयको वार्षिक वजेट, वर्तमान र भविष्यको शैक्षिक तथा भौतिक कार्यक्रम विद्यालयको वार्षिक कार्यक्रम प्रतिवेदन प्रधानाध्यापक मोहनप्रसाद सापकोटाले प्रस्तुत गर्नुभएको थियो । विद्यालयका विव्यस अध्यक्ष राजेशकुमार अर्यालले विद्यालयका विगतलाई सम्झदै वर्तमानको गोरेटो कोरेको र भविष्य चुनौतिपूर्ण रहेको व्यहोरा सभामा राख्नुभएको थियो ।
समग्रमा ६८ औं वार्षिकोत्सव तथा अभिभावक दिवस कार्यक्रम फरक ढंगले सम्पन्न भएको छ । विद्यार्थीको खेलकुद लगायत अन्य कार्यक्रममा उत्साहित भएका थिए । विद्यार्थी स्वयं रेडियो कार्यक्रम उत्पादन गर्ने र राष्ट्रियस्तरको वहस संचालन गर्नु विद्यालयका गौरवान्वित क्षेत्र हुन् । सभाको कार्यक्रममा अभिभावक , अतिथि , शुभेच्छुकका विचारले विद्यालयको गरिमा थप्ने मार्ग वनाएको छ । समयले निर्माण गरेका चुनौतीहरु र अव निर्माण गर्न सक्ने चुनौतीहरु अनुमान गरी ति समष्यालाइ सम्वोधन गर्नुपर्छ । वसाइसराइ अवको डरलाग्दो चुनौती हो भन्ने विद्यालय प्रवेश गरेका विद्यार्थीका अभिभावकको पृष्ठभुमी मोवाइलको गलत प्रयोग, शिक्षकहरुको अभाव कुनै एउटा विद्यालयको मात्रै चुनौती वनेको छैन । यो त सवैको विशेषत समाज, संस्कृति, र सामाजिक मुल्य मान्यताको वहिर्गमन हो । यस्ता चुनौतीलाइ सम्वोधन गर्ने एउटै माध्यम हो शिक्षा र यो समाज रुपान्तरणको बाहक पनि त्यसैले अवको एकमात्र आधार र आस भनेको विद्यालय हो । पाल्पाको शिक्षाको आधारशिला दमकडा मावि वन्नुपर्छ ।
होत्रीराज ढुंगाना
स प्र अ दमकडा माध्यमिक विद्यालय
तानसेन ०९, पाल्पा

Categories: Events